Sức mạnh của một lượt thích trên mạng xã hội không chỉ dừng lại ở một cú chạm màn hình đơn giản. Cho dù là Facebook, Instagram hay TikTok, lượt thích có khả năng thay đổi nhận thức về bản thân, cải thiện tâm trạng và thậm chí quyết định hành vi trực tuyến của chúng ta. Nhưng điều gì ở những cái gật đầu chấp thuận ảo này khiến chúng ta muốn quay lại nhiều hơn? Tâm lý học đằng sau lượt thích đi sâu vào lý do tại sao các số liệu này lại có giá trị gây nghiện đến vậy. Bằng cách hiểu được tác động về mặt nhận thức và cảm xúc khi nhận được lượt thích, chúng ta có thể hiểu sâu hơn về những tác động sâu sắc hơn của mạng xã hội đối với sức khỏe tinh thần của chúng ta. Theo quan điểm tâm lý, mỗi khi chúng ta nhận được lượt thích, não của chúng ta sẽ kích hoạt giải phóng dopamine - một chất dẫn truyền thần kinh chịu trách nhiệm cho cảm giác thích thú. Điều này dẫn đến việc tạo ra một vòng phản hồi, trong đó người dùng liên tục tìm kiếm sự xác nhận dưới dạng lượt thích và bình luận tích cực. Nhưng ngoài cảm giác thỏa mãn tức thời, tâm lý đằng sau lượt thích còn liên quan đến những động lực sâu xa hơn, thường là vô thức gắn liền với nhu cầu được xã hội chấp nhận và địa vị của chúng ta.
Lượt thích kích hoạt hệ thống khen thưởng của não, giải phóng dopamine theo cách tương tự như khi ăn món ăn yêu thích hoặc nhận được lời khen. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc giải phóng này có thể gây nghiện, tạo ra một chu kỳ tìm kiếm sự xác nhận thông qua lượt thích và chia sẻ. Điều này tạo ra thứ thường được gọi là "vòng lặp dopamine", nơi người dùng liên tục đăng nội dung với hy vọng nhận được sự củng cố tích cực.
Con người vốn là những sinh vật xã hội, và nhu cầu được chấp thuận được kết nối với tâm lý của chúng ta. Lượt thích trên mạng xã hội đóng vai trò như một hình thức xác nhận xã hội, củng cố mong muốn được chấp nhận trong nhóm bạn bè của chúng ta. Khi chúng ta nhận được lượt thích, thì giống như cộng đồng kỹ thuật số đang chứng thực cho chúng ta, điều này có thể dẫn đến lòng tự trọng và cảm giác được thuộc về cao hơn. Mặt khác, việc thiếu lượt thích có thể gây ra cảm giác bị từ chối và bất lực.
Tâm lý đằng sau lượt thích có liên quan chặt chẽ đến nỗi sợ bị bỏ lỡ (FOMO). Khi người dùng thấy bạn bè và người có sức ảnh hưởng nhận được hàng nghìn lượt thích, họ có thể cảm thấy áp lực phải duy trì mức độ tương tác xã hội tương tự. Điều này thúc đẩy các hành vi như đăng bài thường xuyên hơn hoặc tham gia vào các chiến lược "thích đổi lấy thích" để tăng khả năng hiển thị và sự chấp thuận. Nỗi sợ bị bỏ rơi hoặc không được chú ý có thể dẫn đến lo lắng và không hài lòng.
Trong khi việc nhận được lượt thích có thể tạm thời thúc đẩy lòng tự trọng, thì những tác động lâu dài đến sức khỏe tâm thần có thể gây hại. Các nghiên cứu đã liên kết việc sử dụng mạng xã hội nhiều và theo đuổi lượt thích với sự gia tăng lo lắng, trầm cảm và lòng tự trọng thấp hơn. Nhu cầu xác nhận liên tục có thể dẫn đến kiệt sức về mặt cảm xúc, đặc biệt là khi người dùng cảm thấy rằng nội dung của họ không nhận được đủ sự chú ý.
Tâm lý đằng sau lượt thích làm nổi bật mối giao thoa mạnh mẽ giữa phương tiện truyền thông xã hội và hành vi của con người. Trong khi lượt thích có thể mang lại cảm giác vui vẻ và xác nhận tạm thời, chúng cũng có thể thúc đẩy nhu cầu chấp thuận sâu sắc hơn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và hạnh phúc. Bằng cách nhận ra các tác nhân tâm lý thúc đẩy mong muốn thích, chúng ta có thể thực hiện các bước để quản lý thói quen truyền thông xã hội của mình một cách có ý thức hơn, ưu tiên các kết nối thực sự hơn là các số liệu hời hợt.
Khi người dùng nhận được lượt thích trên mạng xã hội, hệ thống khen thưởng của não sẽ được kích hoạt, giải phóng dopamine, chất liên quan đến niềm vui và sự thỏa mãn. Điều này tạo ra một vòng lặp củng cố khiến mọi người muốn đăng nhiều nội dung hơn với hy vọng nhận được nhiều lượt thích hơn.
Đúng vậy, việc quá tập trung vào việc kiếm lượt thích có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe tâm thần như lo lắng, trầm cảm và cảm giác bất lực. Nhu cầu xác nhận xã hội liên tục có thể khiến người dùng cảm thấy kiệt quệ về mặt cảm xúc nếu nội dung của họ không nhận được sự tương tác như mong đợi.
Áp lực phải đăng bài thường xuyên thường xuất phát từ nỗi sợ bỏ lỡ (FOMO). Việc thấy người khác nhận được nhiều lượt thích và tương tác có thể thúc đẩy người dùng đăng bài nhiều hơn để duy trì sự liên quan và duy trì sự chấp thuận của xã hội trong cộng đồng hoặc nhóm bạn bè của họ.